Eski Türkçede Kırat Ne Demek?
Kayseri’deki eski mahallemizin dar sokaklarında yürürken, bazen geçmişin toprak kokusunu duyduğum anlar olur. O anlarda sanki zaman geri sarar ve eski kelimeler, eski anlamlar kafamda yankı yapar. Geçen gün, yine bir yürüyüşte kafamda bir kelime takıldı: kırat. Eski Türkçede ne demekti bu kelime? İlk duyduğumda, bana bu kelimenin içindeki derinliği anlamam yıllar aldı. Bu yazıda, kırat kelimesinin anlamına dair bir yolculuğa çıkacak ve eski bir hatırayı sizlerle paylaşacağım.
O Günün Hikâyesi
Bir yaz günüydü, Kayseri’nin sıcağında evde sıkılmaya başlamıştım. Dışarı çıkıp, o her zaman bir şeyler keşfetmek için gittiğim kahveciye gitmek istedim. Kahvenin mis gibi kokusu bile yeterli gelirdi bazen. O gün de öyle oldu; kendimi dışarı atıp, şehrin karışıklığında kaybolmaya karar verdim. Kahveciye doğru ilerlerken, yol boyunca pek de fark etmediğim eski taşlardan yapılmış bir dükkân dikkatimi çekti. Kapısında, solmuş yazılarla yazılmış bir ilan vardı: “Kırat Satılır.”
Evet, yanlış okumadınız: Kırat satılıyordu. İlanı görünce, gözlerim biraz daha belirginleşti. Kırat… Hem de eski bir kelime. Söz konusu olan at mı, yoksa bir başka şey mi? Merakımı yenemedim, içeri girdim.
Kırat ve O Anın Gözlerimdeki Yansıması
İçeri girdiğimde, karşıma eski bir adam çıktı. Yüzü kırış kırış, gözlerinde biriken yılların izleri vardı. Başında eski bir şapka, üzerinde ise koyu kahverenginden yapılmış basit bir ceketi vardı. “Ne ararsınız, evlat?” dedi, yavaşça.
“Bu ilan… Kırat satılır yazıyor. O nedir?” diye sordum, içimde bir heyecan var, ne olduğunu bilmemek beni fazlasıyla meraklandırmıştı.
Adam, hafifçe gülümsedi. “Kırat… O eski bir at türüdür, evlat. Eski Türkçede, asil ve soylu bir atı tanımlar. Kırat, bizim için yalnızca bir hayvan değil, aynı zamanda gücü, hızı ve cesareti simgelerdi. Yüce Türk’ün simgelerindendir. Duruşu bile insanın içinde bir şeyler uyandırır. Bu at türü, Türklerin geçmişindeki kahramanları, savaşçıları hatırlatır.”
O an, tüm bu söylediklerinin bir anlamı olduğunu fark ettim. Kırat, o eski atlar, bir yandan gücü, bir yandan da kaybedilen asilliği, geçmişi simgeliyordu. İçimde bir şeyler kırıldı, bir hayal kırıklığı duydum. Bugün, her şeyin bu kadar hızla değiştiği, geçmişin değersizleştirildiği bir dünyada, o asil atların, o soyluluğun ne kadar geride kaldığını düşündüm. Yavaşça, “Peki ya şimdi, kırat varsa ne yapacağız?” diye sordum.
Umut ve Hayal Kırıklığı
Adam bir an sustu. Sonra derin bir nefes alarak, “Zaman değişti evlat, kıratlar bugün kolayca bulunmaz. Ama bir zamanlar, kırat bir insanın onuru, duruşuydu. Belki de işte bu yüzden, eski bir kelime olarak hâlâ konuşuluyor, hâlâ hatırlanıyor,” dedi. Bu sözler, içimdeki boşluğu bir nebze doldurdu, ama hayal kırıklığım da kaybolmadı.
Bir yandan eski Türkçede kırat kelimesinin bu kadar derin bir anlam taşıyor olmasına hayret ederken, bir yandan da günümüz dünyasında bu asil kelimenin kaybolmuş olması beni üzüyor. İçimde, bu soyluluğun, bu gücün, bu geçmişin kaybolmuş olduğunu düşündüm. Bunu kabullenmek zor oldu. Ama bir yerlerde hâlâ var olduğuna dair bir umut vardı.
Kırat: Güç ve Asaletin Anlamı
Yavaşça dükkândan çıktım, adımlarım yavaş, ama kafamda bir sürü düşünce vardı. Kırat kelimesi, sadece eski bir atı değil, aynı zamanda bir dönemin, bir kültürün, bir değerler sisteminin simgesiydi. Zaman içinde kaybolan bu kelime, bir insanın içindeki gücü, cesareti, onuru hatırlatıyordu.
Benim için kırat artık yalnızca bir kelime değil, bir hatıra, bir duygu olmuştu. Bazen eski kelimelere, eski anlamlara bu kadar derinden bağlı olmak, insanı hem umutsuzlaştırıyor hem de yeniden bir şeylere inanmasını sağlıyordu. Kırat, geçmişin soyluluğunu hatırlatan, ama aynı zamanda bugüne dair bir şeyler kaybettiğimizin de simgesi olmuştu.
Kayseri’nin o dar sokaklarında, geçmişin ruhu bazen insanın içine dokunuyor. Eski kelimeler, eski anılar gibi… Kırat kelimesi de bana öyle bir şey bıraktı: Hem bir hayal kırıklığı hem de yeniden umut etmek için bir neden.